Evropa pred ekonomskim kolapsom: Nove BROJKE otkrivaju glavni uzrok PROBLEMA koji nastaje u SPAVAĆOJ SOBI

Evropska unija poslednjih decenija suočava se sa sve ozbiljnijim demografskim izazovima koji prete održivosti njenih ekonomija i socijalnih sistema.

Podaci Eurostata pokazuju da je stopa fertiliteta pala na rekordno nizak nivo, dok istovremeno raste udeo starijeg stanovništva i jaz između potreba tržišta rada i otpora prema imigraciji.

Pad nataliteta

U 2023. godini u EU je rođeno 3,67 miliona dece, što je oko 5,4% manje nego 2022. i najmanje od početka vođenja statistike 1961. godine. Stopa fertiliteta iznosila je 1,38 živorođene dece po ženi, što je daleko ispod nivou od 2,1 potrebnog za jednostavnu reprodukciju stanovništva.

Foto-ilustracija: Shutterstock

Najniže stope zabeležene su na Malti (1,06) i u Španiji (1,12), a najviše u Bugarskoj (1,81) i Francuskoj (1,66). U Hrvatskoj je stopa bila 1,47. Prosečna starost žena pri rođenju prvog deteta u EU bila je 29,8 godina – najniža u Bugarskoj (26,9), a najviša u Italiji (31,8). Ovaj trend odlaganja majčinstva smanjuje ukupan broj dece koje žene imaju tokom života.

Starenje stanovništva

Starenje stanovništva dodatno opterećuje demografsku sliku EU. To se izražava kroz tzv. indeks starosne zavisnosti — koji prikazuje udeo osoba starijih od 65 godina u odnosu na broj radno sposobnih (od 15 do 64 godine). Početkom 2024. godine indeks za EU iznosio je 33,9%, što znači da na 100 radno sposobnih osoba dolazi oko 34 starija.

Najniži omjeri zabeleženi su u Luksemburgu (21,7%) i Irskoj (23,6%), a najviši u Italiji (38,4%) i Portugalu (38,2%). U Hrvatskoj je indeks bio 37,5%, a na jednog penzionera dolazilo je 1,39 radnika – što je nedovoljno za održiv penzioni sistem, piše Index.hr.

Imigracija kao nužnost

Zbog pada nataliteta i starenja stanovništva, imigracija postaje ključni faktor za održavanje radne snage i privrednog rasta u EU.

U 2022. godini oko 5,1 milion imigranata došlo je u EU iz zemalja van Unije – više nego duplo u odnosu na 2021. Najveći broj primile su Nemačka (1,6 miliona), Španija (860.000) i Italija (334.000).

Imigranti često imaju višu stopu fertiliteta, čime doprinosе ukupnom broju rođenja. U 2023. oko 23% dece rođene u EU imalo je majke koje su rođene van zemlje rođenja, uključujući i žene rođene van EU.

Dr Teo Matković, sa Instituta za društvena istraživanja u Zagrebu, kaže:

"Kvalitetne, održive migracione i integracione politike svakako su nužan deo rešenja, ali bez dobre kvaliteta života, podrške mladima, porodicama i aktivnom starenju, perspektive društvenog i demografskog razvoja su slabe."

Imigracija kao problem

S druge strane, imigracija je politički vrlo osetljivo pitanje.

U mnogim zemljama EU jača radikalna desnica, najviše zbog protivljenja imigraciji. Taj otpor često proizlazi iz straha da bi dolazak velikog broja stranaca mogao ugroziti nacionalni identitet, jezik i tradiciju.

Takođe su prisutne bojazni od povezanosti imigracije s kriminalom i terorizmom, iako su te veze često prenaglašene – istraživanja pokazuju da se zločin pet puta češće pojavljuje u medijima ako ga je počinio stranac.

Postoji i strah od veće konkurencije na tržištu rada, što bi moglo dovesti do pada plata i nesigurnijih uslova rada. Dr Margareta Gregurović, iz Instituta za migracije, kaže da istraživanje iz 2024. godine pokazuje sve negativnije stavove hrvatskih građana prema imigrantima, naročito onima islamske veroispovesti.

„Podaci Evropskog društvenog istraživanja pokazuju snažniju percepciju migrantske kulturne pretnje u Hrvatskoj, koja se perpetuira kroz sve jači antiimigrantski narativ političara i medija. Hrvatska bi trebalo da usvoji dugoročnu migracionu i integracionu strategiju, jer je trenutno prepuštena EU, globalnim akterima i privatnom sektoru. Pomaci su zabeleženi u vezi sa izmenama Zakona o strancima, ali **dalekosežni efekti tek se očekuju“, objašnjava Gregurović.

U četvrtom kvartalu 2024. godine, 124.935 građana trećih zemalja dobilo je nalog da napusti teritoriju EU, što je povećanje od 16,3% u odnosu na isti period prethodne godine.

Foto:Shutterstock.com

Nepovoljnija demografija na jugu EU

Iako su sve zemlje EU suočene s problemima, južne članice poput Španije i Italije imaju niže stope rađanja i starije stanovništvo nego Francuska, Švedska i Irska.

Razlike su rezultat ekonomskih, kulturnih, socijalnih i institucionalnih faktora.

Porodične i socijalne politike

Zemlje severne Evrope imaju robusne socijalne politike: roditeljski dopusti, fleksibilno radno vreme, subvencionisani vrtići, poreske olakšice... To olakšava usklađivanje roditeljstva i karijere, naročito za žene.

Gregurović kaže da MIPEX (Migrant Integration Policy Index) klasifikuje hrvatski pristup integraciji imigranata kao „jednakost na papiru“.

„Imigranti u Hrvatskoj imaju osnovna prava i sigurnost, ali ne i jednake mogućnosti, što Hrvatsku svrstava ispod proseka EU“, objašnjava.

Kulturni obrasci i rodne norme

U tradicionalnijim društvima juga EU, žene snose najveći teret roditeljstva, što ih odvraća od majčinstva ako žele karijeru. Na severu su uloge ravnopravnije, a očevi više učestvuju u vaspitanju dece.

Ekonomska nesigurnost i tržište rada

Visoka nezaposlenost mladih, nesigurni poslovi i teškoće sa stambenim pitanjem prisutni su na jugu EU. U Španiji je nezaposlenost mladih 2023. bila oko 28%, u Hrvatskoj 19%, a u Nemačkoj ispod 6%.

Mladi u Hrvatskoj prosečno napuštaju roditeljski dom sa 33 godine, dok je prosek EU 26,4 godine.

Severne zemlje imaju više imigranata koji su mlađi i imaju više dece, što im poboljšava fertilitet.

U južnim zemljama više ljudi emigrira nego što dolazi, što dodatno pogoršava situaciju.

Od 2013. do 2023. iz Hrvatske je iselilo 389.197 osoba, a uselilo se 253.043, pokazuju podaci DZS-a.

Trend iseljavanja je posebno izražen nakon ulaska Hrvatske u EU.

Gregurović kaže da su u 2022. i 2023. zabeleženi pozitivni migracioni bilansi, ali da kulturna specifičnost azijskih doseljenika donosi dodatne izazove za integraciju.

Foto: Tanjug/AP

Slom bi mogao nastupiti uskoro

Prema projekcijama Eurostata i OECD-a, EU će oko 2050. dostići kritičan odnos starijih i radno sposobnih – više od 56 penzionera na svakih 100 radno aktivnih. U nekim zemljama, kao što su Italija, Grčka, Portugal i Hrvatska, taj odnos će biti još gori.

Ako se ne poveća natalitet, ne pojača imigracija i ne reformišu penzioni i zdravstveni sistemi, EU preti finansijski kolaps: pad produktivnosti, manje javnih usluga, socijalne i političke tenzije.

Neki demografi predviđaju da bi već oko 2035–2040. mogla započeti destabilizacija tržišta rada u sektorima zdravstva, socijalne zaštite i obrazovanja.

(Telegraf Biznis)